Franciszek Nawrocki
Franciszek Nawrocki ps. Jakub Nawrot, urodził się 11 września 1817 roku w Konarzewie k. Krotoszyna. Był synem szlachcica oraz handlowca Kazimierza Nawrockiego, który walczył w Powstaniu Listopadowym 1830-31, wraz ze starszym bratem Franciszka, Janem Nepomucenem Nawrockim (kawaler srebrnego Krzyża Virtuti Militari). Ukrywany po banicji ojca do Francji w Konarzewie k. Krotoszyna, pod zmienionym nazwiskiem Nawrot (jego dziadek Marcin nosił nazwisko Nawrot). Niemal od samego początku pobytu w Konarzewie Franciszek był współpracownikiem płk. Ludwika Oborskiego i Józefa Majsnerowicza, w sprawach dotyczących przyszłych powstań narodowych. W 1848 roku w czasie powstania Poznańskiego (Wiosna Ludów) Franciszek Nawrocki zorganizował mały oddział powstańczy, składający się głównie z chłopów - w liczbie najpierw 22 kosynierów, a potem w Krotoszynie oddział liczył ponad 30 chłopów. Sam zaś został dowódcą grupy rozpoznania, która była szpicą ponad 250 osobowego oddziału płk. Ludwika Oborskiego, który podążał w rejon koncentracji w Pleszewie. W trakcie prowadzenia rozpoznania w rejonie Koźmina został pojmany przez pruski oddział zwiadu, ale po dwóch dniach uciekł z niewoli i dotarł do Pleszewa w rejon koncentracji. Walczył w kilku potyczkach oraz w bitwie pod Miłosławem. W kolejnych latach kontynuował tajną współpracę w ramach loży Doskonałe Milczenie z Ludwikiem Oborskim oraz Józefem Majsnerowiczem. Od połowy 1862 roku współpracował także z późniejszym gen. Marianem Melchiorem Langiewiczem w zakresie organizacji nowego oddziału powstańczego w rejonie Konarzewa, Baszkowa i Salni. Oddział ten w ramach przygotowania do Powstania Styczniowego 1863 roku, koncentrował się w rejonie Małego Rynku w Krotoszynie, a następnie w ramach znacznie większego oddziału w okolicach Pleszewa i skierowany został na granicę zaboru pruskiego z rosyjskim, w rejonie Kalisza. W lasach na wschód od Kalisza Franciszek Nawrocki wraz z 19 osobowym oddziałem kowala Kowalczyka, uwolnił powóz przyszłego dyktatora powstania gen. Mariana Langiewicza oraz Józefa Majsnerowicza z rąk Moskali. Było to późnym wieczorem 1 lutego 1863 roku. Franciszek Nawrocki został wtedy ranny w rękę i nie mógł kontynuować przemarszu w rejon Kielc i Wąchocka. Pozostał do dyspozycji dowódcy powstańczych wojsk wielkopolskich, późniejszego generała Edmunda Taczanowskiego. Franciszek Nawrocki wsławił się tym, że zdobył z małą grupą powstańców duże magazyny uzbrojenia w pobliżu Pyzdr. Po ryzykownej przeprawie furmanką aż w rejon Kielc - jako drwal, wraz z trzema innymi powstańcami: Tomaszem Gurgielem, niejakim Zabielakiem z Ostrowa Wlkp. i Kowalczykiem - kowalem z Kalisza. Trafił do oddziału płk. Czachowskiego, gdzie był zwiadowcą. Brał udział w wielu potyczkach pod dowództwem gen. Mariana Langiewicza oraz bitwach: pod Małogoszczą (24 lutego 1863) oraz Grochowiskami (18 marca 1863). Po aresztowaniu gen. Mariana Langiewicza przez Austriaków, przedostał się razem z małym oddziałem pod Brdów gdzie wziął udział w bitwie. Walczył też pod Pyzdrami i w I bitwie pod Ignacewem (8 maja 1863), gdzie heroicznie ratuje wraz z kilkoma oficerami rannego dowódcę Edmunda Taczanowskiego, a następnie przewozi go w rejon Kalisza. St. sierżant Franciszek Nawrocki wcielony w wyniku „branki” do Armii Pruskiej walczył w wojnie 1864 z Danią (uratował od śmierci dwóch Duńczyków), a w 1866 roku z Austrią. W 1871 roku walczy w ramach 37 regimentu fizylierów z Krotoszyna z Francją, a następnie przedostaje się do Francji, gdzie w Homecourt ratuje z pożaru małe dziecko. W Paryżu spotkał umierającego ojca Kazimierza. Rok później powrócił do rodzinnego Konarzewa k. Krotoszyna. Zmarł w 1912 roku, zastawiając drogę żandarmowi pruskiemu... wchodzącemu do jego chaty. W końcowych latach zycia opiekowała sie nim jego córka Franciszka Skrzypczak oraz jej mąż Franciszek. Miał 10 dzieci - w tym Jana Kantego i Michała. Żona Jadwiga z Bielawnych. Jego wnukami byli Powstańcy Wielkopolscy: kpt. Władysław Nawrocki, por. mar. Stanisław Nawrocki, sierż. Edward Nawrocki, kpr. Stanisław Nawrocki s. Michała, harcerz Stefan Nawrocki, regionalista krotoszyński Antoni Nawrocki i znany handlowiec krotoszyński Feliks Nawrocki.
Mjr. Krzysztof Nawrocki
Opracowano na podstawie powieści historycznej opartej na faktach pt. "Potomek Banity" aut. Antoniego Nawrockiego, maszynopis - Krotoszyn 1971 oraz "Wspomnień starego człowieka" - dzieła te znajdują się w Muzeum Regionalnym im. Hieronima Ławniczaka
w Krotoszynie.
W opracowaniu biogramu Franciszka Nawrockiego wykorzystano także wspomnienia rodziny Nawrockich, zawarte w "Dziejach rodzin Wielkopolskich: Nawrocki -Danielak - Domagalski", autorstwa Krzysztofa Feliksa Nawrockiego - Warszawa 2014.